“Jaten ikastea matematika ikastea bezain garrantzitsua da”

Zein da kontsultan ikusten duzuen haurren elikaduraren arazo nagusia?

Arazo nagusia, batez ere, haurrek nahiko gaizki jaten dutela da. Badirudi honekin ez dugula ezer esaten, baina asko esatea da. Ez dituzte ia fruta eta barazkirik jaten, eta obesitate- eta gehiegizko pisu-arazo asko ikusten ditugu, animalia-jatorriko proteina asko eta elikagai prozesatu asko dituzten elikagai horiek ordezkatzen dituztelako. Hori litzateke laburpena. Kontsultan, haurren %30 edo %35ek dute gehiegizko pisua eta obesitatea. Eta batez ere milioiko galdera da: fruta eta barazkiak jaten dituzte? Erantzuna ezezkoa da. Zuku ontziratu asko hartzen dituzte, produktu fresko gutxi bazkarietan eta askarietan, eta fruta eta barazki gutxi; ohitura horiek asko justifikatzen dira gustuko ez dituztelako edo etxeetan helduek ere jaten ez dituztelako. Litxarreriek ere badute bere eragina, edo opilak eta prozesatutako beste elikagai batzuk. Gailetak, tortatxoak, txokolatezko irabiakiak… Oraindik gainditu gabeko ikasgaia fruta eta barazkiak dira.

Zer aholku ematen diezue familiei etxean elikadura osasuntsua eramateko?

Behin eta berriz esaten duguna da ez dela haurra, familia dela fruta eta barazkien kontsumoa handitu behar duena, txikiak etxekoek egiten dutenaren isla direlako. Oro har, gehiegizko pisua duten gurasoak eta gehiegizko pisua duten haurrak paraleloak dira. Etxera berandu iristearen, denborarik ez izatearen eta janari prozesatura joatearen bizimodua faktore bat da, beste bat da ez eztabaidatzea: haurrari ez zaio gustatzen. Baina azpimarratu behar da zentzu horretan ere hezi behar dela, eta ez utzi bere burua eroso esaten haurrari borraja gustatzen ez bazaio enpanadilak egiten dizkiodala, eta denak pozik. Hezi eta ondo jaten irakastea da kontua, janariari denbora eskaintzea eta jaten ikastea denbora kostatzen dela kontuan hartzea.

Inork imajinatzen al du seme-alabei matematikak gustatzen ez bazaizkie ezer gertatzen ez dela esatea? Jaten ikasi behar da eta horrek denbora kostatzen du, lan eta lan ibili behar da ikasi arte. Baina ikastetxeetan hori ez da ematen, ez da irakasgai bat elikadurari eskaintzen, arazo nahiko serioa izan arren.

Zer nutrizio-printzipio izan behar dute eskola-menu osasungarriek?

Lehen, elikadura-piramidean oinarritzen ginen, gero, bost errazioetan, eta, orain, Harvarden platerean, fruta eta barazkiak nagusi diren plater osasungarrian, hiperproteinizazioa saihesteko, proteina gehiegi jaten delako. 1 eta 3 urte bitarteko haurrek gomendatzen dena baino %350 proteina gehiago jaten dute. Esnearen proteina, arrautzak, haragia eta arraina eta aparte barazkiek dutena kontatzen du. Gauza berera itzultzen gara: fruta eta barazki gehiago jan behar da. Eta esnea proteina asko dituen elikagaia da, baina kulturalki indar handia du.

Zer onura dakarzkie haurrei Iruñeko Udaleko haur-eskoletako Hemengoak menuak, beste menu batzuekin alderatuta?

Oso menu orekatua da. Frutak eta barazkiak ematen ditu, proteinak minimizatzen ditu eta ematen dituenak landare-jatorrikoak dira gehienbat, irin integralak erabiltzen ditu – oso garrantzitsua da, metabolikoki finduak baino askoz hobea delako – eta produktu freskoa ere bai: ez prozesatua, ez izoztua eta hurbilekoa, pestizidarik gabe eta mimoz landatua; azken hau ikustea kostatzen zaie gurasoei, baina nabarmendu egin behar da.

Pediatra gisa, zer interes du Hemengoak proiektuak? Eta ikertzaile gisa?

Oso interesgarria da, pediatra orok nahiko lukeelako bere inguruko haur-eskola eta ikastetxe guztietan aplikatuta egotea. Nik Tafallan egiten dut lan, eta nire osasun zentroko erizain bat harritu egin zen Iruñeko haur eskolek sukaldea edukitzeaz, gauza aparta eta oso garrantzitsua delako. Haur eskola batean elikadura ideal baten prototipoa, ikastetxean, baina baita etxean ere, hau litzateke. Zergatik? Orain arte esan dudan guztiagatik, eta ziur aski gizentasunaren eta gehiegizko pisuaren aurkako prebentzio handiagoa izango genukeelako. Menu ideala dela esango genuke, horretatik ikasi beharko genuke. Arazoa da haur ziklotik ateratzen direnean horrek jarraipena izan beharko lukeela, bai ikastetxeetan, bai etxeetan. Esan beharra dago  guraso elkarteetan sentiberatasun hori egoten hasten dela, elikadura osasuntsu baten aldeko kezka hori. Ikertzaile gisa, bi edo hiru urteren buruan gizentasuna eta gehiegizko pisua murrizten eta etxean ohiturak aldatzen ikusiko dugu, etxean elikadura aldatzeak eragin handia izango baitu etorkizunean. Alderdi interesgarria ohiturak mantentzea da.

Zein da haurren gehiegizko pisuaren eta obesitatearen joera azken urteetan?

Europan eta Espainian bereziki joera txarra da, goranzko bidean joan delako. Obesitatean dagoen lehen herrialdea gara, eta, ondoren, Grezia. Nafarroan balaztatzeko joera dago; lan asko egiten ari dira, baina gorabidean dago oraindik, nahiz eta arinago ibili.

Pasos - Activity, Sedentarism and Obesity in Spanish Youth ikerketaren arabera, Espainia da Europako rankingeko liderra, eta gehiegizko pisua duten 10 haurretatik 4k dute prebalentzia: %31k opil industrialak gosaltzen dituzte, %23k janari azkarreko jatetxe batean bazkaltzen dute astean behin gutxienez… Datu batzuk dira.

Interesgarria litzateke ekimen hori Nafarroako gainerako haur eskoletara zabaltzea? Nola heldu beharko litzaioke?

Interesgarria litzateke, oso interesgarria, esperientzia izan duten gurasoek ikastetxeetara eta gurasoen elkarteetara eramatea, presioa egiteko modu bat izango litzatekeelako. Haiek jada ari dira ondorio positiboen berri ematen.

Interesgarria ikusten duzu menu horiek elikagai ekologikoak izatea?

Garrantzia badu, batez ere dermatitis atopikoak, alergiak eta antzeko gaixotasunen gehikuntza dagoelako… Gaixotasun horien jatorria ez dago argi, baina lan-hipotesi asko daude kutsatzaile eta pestiziden inguruan. Ez dugu baieztapen argi eta sendorik, baina gaixotasunen intzidentziaren gorakadaren maremagnum honetan, zenbat eta elikagaia garbiagoa izan, orduan eta garbiagoa eta osasuntsuagoa da. Prezioen arazoa dago, baina gakoa da ultra prozesatutako elikagaien prezioa igotzea. Zer egin dezakegu lau donutek supermerkatuan euro 1 balio badute? Eskolatik irtetean opil eta edari ultra kaloriko makina bat badago?