Mirian Otxotorena: "Ekoizpen ekologikoa landa-eremuan biztanleria finkatzeko alternatiba izan daiteke"

Ongi etorri Mirian. Zeintzuk dira NNPEKren ildo estrategikoak datozen urteetan?

Egungo kontseilua lantzen ari zen ildoei jarraikortasuna emango diegu. Nafarroako abeltzaintza ekologikoaren sektorearen egituraketan eragin nahi dugu, eta hori lortzeko proiektuak dinamizatzen jarraituko dugu. Elikadura burujabetzaren mailan aurrera egiten jarraituko dugu Nafarroan, eta mekanismo zehatzak eta tresnak artikulatu eta finkatuko ditugu agroekologian oinarritutako sistema berri batera igarotzeko.

Beste helburuetako bat tokiko elikadura-sistema jasangarriagoak eraikitzea da. Zer pauso emango dira?

Alde batetik, CPAEN/NNPEKen sartzen diren operadore berriekin lan egin behar da; operadoreen kopurua eta azalera ekologiko ziurtatua handitzen joan behar dugu. Bestalde, jantoki kolektibo osasuntsuen proiektuak lantzen jarraituko dugu, hainbat ikastetxetan ezarri direnak. Plan horrek aurrera jarraitzen du, eta ikastetxe berriekin lan egingo dugu 2021ean. Helburua da kolektibitateetan tokiko elikagai ekologikoak eta sasoikoak sartzea. Azkenik, komertzializazio bide laburren alde eginen dugu,  hala nola Ekoalde elikagai ekologikoen logistika-zentroa eta salmenta zuzeneko merkatuen alde, Iruñeko EKOmerkatua adibidetzat. Helburua Nafarroan sektorearen sare propioak sortzea da. Alde horretatik, ez dugu hainbeste ekoiztu nahi esportaziorako eta, batez ere, tokiko ekoizpenerako; hau da, ekoizpena birlokalizatu nahi dugu. Sektore asko ez daude ekologikoan, eta uste dugu lekua dutela, behar-beharrezkoak direlako.

Zein sektore ez daude oraindik ekoizpen ekologikoan eta non sartzen dira?

Adibidez, CPAEN/NNPEKen hestebeteak egiten dituzten enpresak ditugu, baina gaur egun ez dugu operadorerik txerrien sektorean. Saltoki txikietan eta supermerkatuetan esne ekologikoa dago, baina ez da Nafarroakoa. Kontsumitzaileen eskaria dago, baina oso operadore gutxik ekoizten dute behi-esne ekologikoa hemen. Orduan sektore horiek egituratzen joan gintezke. Gero eta produktu ekologiko gehiago daude eta hainbat kanaletan merkaturatzen dira, baina asko ez daude hemen ekoitzita. Ekoizpen ekologikoa lan-aukera bat izan daiteke, eta, une honetan, baita gizarte- eta ingurumen-krisi ekonomiko honen alternatiba bat ere. Eremua ekoizpen-eredu jasangarri bati lotutako aukera bat izan daiteke beti. Horrela, elikadura-sistema propioa sortuko genuke.

Sektore ekologikoan goranzko joera dago?

Operadore berrien goranzko joera dago, baita sektore konbentzionaletik ekologikora aldatzeko interesa ere. Aukera bat da, eta aprobetxatu egin behar dugu. Era berean, urrats honekin batera laguntza beharrezkoa dela uste dugu. Pertsona batzuk ekologikoan ekoiztea planteatzen ari dira, baina erakundeen laguntza izan behar dute, bai Nafarroako Gobernuaren laguntza ekonomikoari dagokionez, bai prestakuntza teknikoari, aholkularitzari eta sentsibilizazioari dagokienez.

Ekoizpen ekologikoa ere aukera bat al da gazteentzat eta landa-garapenarentzat? Askotariko ekoizpenak eta labore-lurrak ditugu. Irtenbide iraunkorra nahi duten pertsonentzako alternatiba bat da. Nafarroako eremu behartsuenekin ere lotuta dago. Mendi-eremu horiek ez dira lehiakorrak industria nekazaritza ereduarekin, baina ekoizpen ekologikoa alternatiba bat izan daiteke landa-ingurunean biztanleria modu jasangarrian finkatzeko eta nekazaritzatik eta abeltzaintzatik bizi ahal izateko. Beste tresna bat da gazteak herrietan gera daitezen, eta, noski, bideragarritasun ekonomikoa izan dezaten.

Erosketa birkokatzea da lortu nahi den beste helburuetako bat.

Bai ostalaritzan, bai kolektibitateetan, dendetan eta supermerkatuetan. Potentziala izugarria da, eta ekoizpen- eta kontsumo-eredua aldatzera dator dena. Urte hau funtsezkoa izan da Nafarroako ekoizpen ekologikoan, baita covid delakoak sortutako krisiagatik ere. Krisi horrek agerian utzi du egungo ekoizpen- eta elikadura-sistema, iraunkortasunaren eta segurtasunaren ikuspegitik. Aukera baten aurrean gaude.

Gero eta kontzientziazio handiagoa dago?

 Bai, inflexio-une batean gaude, eta bide horretan sakontzen jarraitzeko aukera dugu orain. Kontsumitzaileek jakin behar dute zer jaten duten, nola ekoitzi den eta nork ekoitzi duen. Ezjakintasuna dago, landa-eremua eta hiri-eremua elkarrengandik urrun daudelako. Ildo horretan, EKOmerkatuaren helburuetako bat hori da: elikagaiak ekoizten dituzten pertsonak zuzenean ezagutzea. Ildo horretan lan egingo dugu distantziak hurbiltzeko eta elkar ezagutzeko.

Ekoalde, EKOmerkatua… Sektorea egituratzea da CPAEN/NNPEKen azken proiektuen helburua. Nola baloratzen dira?

Kontseilutik positiboki baloratzen dugu, sektorea pozik dago eta ekoizleok ere gure produktuak beste modu batean bideratzen ari gara. Nafarroan gure produktuak prezio duinetan saltzen ari gara, eta hori sektorearen aldarrikapena izan da beti. Pixkanaka proiektuak sendotzen joan behar dugu, gure ekoizpenei balio erantsia emateko.

Datozen urteetako erronketako bat Europar Batasunaren ‘Baserritik mahaira’ estrategia da, azaleraren %25 2030erako ekologikoa izatea bilatzen duena. Nola lortu?

Gaur egun, Nafarroan ziurtatutako azalera ekologikoa % 6,5ekoa da. Europan, jarraitu beharreko ildoak zein diren esaten ari zaizkigu, eta ez dute atzera egingo. Edo prest harrapatzen gaitu, joera horretan joateko edo tren hori galtzen dugu. CPAEN/NNPEKetik estrategiaren alde egiten dugu, eta lanean jarraituko dugu kontsumoak eta ekoizpenak gora egin dezaten. Aldaketa hori eman behar dugu produkzio-sektorean.

Aurten 25 urte bete ditu CPAEN/NNPEKek Nafarroan produktu ekologikoak ziurtatzen, eta kontrol-agintaritza bakarra da. Nola jarri balioa ziurtapen-lanari?

Oso garrantzitsua da zertifikazio publikoa izatea eta publikoa izaten jarraitzea. Gero eta analisi eta kontrol gehiago egiten ditugu, eta operadoreak proportzioan hazten ari dira. NNPEK-k ekoizleak eta instalazioak ikuskatzen ditu, laginak hartu eta laborategi independenteetan egindako analisiez arduratzen da, produktu bati nekazaritza ekologikotik datorrelako ziurtagiria eman aitzin. Elikagai batek fase hau gainditu beharko du, bere etiketan produkzio ekologikoaren aipamen espezifikoetako bat erakutsi ahal izateko.

2015ean 536 enpresa eta operadore zeuden, eta gaur egun 709 daude inskribatuta, goranzko joera dago. Gainera, aurten zertifikazio mailan funtsezkoa da ekoizpen ekologikorako: 2022an ekoizpen ekologikorako Europako araudi berria aplikatuko da.